- istatistiksel savlar ve bu savların sınanmasında kullanılacak en uygun yöntem belirlenerek,
- varsayımları sağlayan, ölçme hataları ile tahmin hatalarının istenen düzeyde tutulduğu araştırma tasarımı doğrultusunda elde edilecek verilerin,
- çözümlenmesi ve bulguların istatistiksel geçerliği değerlendirilerek yorumlanması konularında, uzman araştırmacılarla, uzman istatistikçilerin;
- danışan ve danışman konumlarında ve
- karşılıklı sorumluluklarının bilincinde oldukları
ortak bir eylemdir.
Bu ortak eylemin başarısı her şeyden önce, uluslararası istatistik meslek değerleri ve etik ilkeleri çerçevesinde tanımlanan karşılıklı sorumluluk ve yükümlülüklerin yeterince benimsenmesine bağlıdır. Ancak o zaman istatistiksel danışman, sorunların içinde önemli olanı ayırt edip, bilgilerin en verimli biçimde üretileceği bir araştırma tasarlayarak, araştırmanın her aşamasını denetleyerek ve tasarlanan doğrultudan sapmaları zamanında görüp çok geç olmadan bu sapmaları giderecek önlemleri alarak, bilimsel bir araştırmanın en düşük maliyetle amaçlanan hedeflerine ulaşmasına çok önemli katkılarda bulunabilir.
Danışman’ın sorumluluk ve yükümlülükleri
-
İstatistiksel araştırmanın, yığındaki gözlem birimlerinin tümünü mü, yoksa küçük bir örneklemi mi kapsayacağına eğilmeden önce, danışanın düşüncelerini, araştırma sonuçlarının olası kullanım biçimlerine yönlendirmek,
-
Bir veya birkaç istatistiksel planı özetleyerek, danışanın kendi diliyle; çerçeve ,deneysel koşul ve örneklem birimi seçenekleri, beceriler, olanaklar ve zorunlu denetimle ne anlatılmak istendiğini açıklamak,
-
Danışanın, tanımlara ya da önerilen araştırma yöntemine ilişkin olası zorlukların neler olduğunu önceden görmesini sağlamak,
-
Tam ve güvenilir sonuçlara erişmek için gerçekten gerekli olmayan, maliyeti yüksek ve erişilemez doğruluk ve duyarlık düzeylerini amaçlamaması konusunda danışana gerekli uyarıları yapmak,
-
Ortak bir çabanın, ortak bir sorumluluk gerektirmediğini danışana anlatmak,
-
Araştırmanın planlanandan daha fazlasını başarabileceğini, araştırma bittikten sonra, ya da çalışmadan beklediği belli bilgilerin araştırma tasarımında yer almadığını çok geç fark etmemesi için; işin başında danışanı, tasarım ve uygulama aşamalarındaki kendi sorumluluklarını yerine getirmeye yönlendirmek,
-
Danışanın onayıyla, araştırma sorununu istatistiksel biçimde ifade etmek,
-
İstatistikçi ve danışanın karşılıklı sorumluluklarının mantıklı bir paylaşımını ortaya koymak,
-
Çeşitli çerçevelerin ve olası örneklem birimi seçeneklerinin, yapılabilir görülen örnekleme ve deneyler için hazırlanacak bir ya da bir kaç uygun istatistiksel planın, olumlu ve olumsuz yanlarını danışana açıklamak,
-
İstatistik kuramı ile bir araştırmanın sonuçlarından ulaşılabilecek her hangi nesnel bir çıkarımın, ancak örneklemin alındığı yığına ve çalışmanın yöntemleri, doğruluk ve duyarlık düzeyleri ile çalışma için gösterilen çabanın türüne ve boyutuna bağlı olacağını ve çok geç olmadan içerik düzeltme şansına sahip olabilmek için, önerilen çalışmanın ve istatistiksel çıkarımların sınırlarını danışana açıklamak,
-
Çalışmayı izleyerek, ne zaman ve hangi noktalarda araştırma çalışanlarının uyarılacağını belirleme amacıyla; inceleme-seçme, tahminlerin ve standart hatalarının hesaplanması, sınamalar, yönerge ve tanımlardan olası önemli sapmaların saptanması için zorunlu izleme ve denetlemeler, araştırmacılardan kaynaklanan değişkenlikler, yanıtlanmama ya da kayıp gözlemler, ve standart hata içinde yer almayan diğer geçici olmayan belirsizlikler gibi konularda istatistiksel yöntemler sunmak,
-
Araştırma çalışanlarının uyum ve birliğinin geliştirmesinde, çalışma hızının arttırılmasında, hataların azaltılmasında, maliyetlerin düşürülmesinde, yapılan işlerle ilgili kayıtların uygun ve eksiksiz bir biçimde tutulmasında, danışana yardımcı olacak istatistiksel denetleme yöntemlerinde yardımcı olarak, sonuçların istatistiksel güvenilirliği üzerine bir rapor hazırlamak,
-
Danışanın araştırma sırasında ve sonrasında hayal kırıklığına düşmesini önlemek
danışmanın sorumlu olduğu yükümlülüklerdir.
Danışan’ın sorumluluk ve yükümlülükleri
-
Elde edilecek istatistiksel bilginin türüne ve sınama, inceleme, soruşturma ya da görüşme gibi gözlem için seçilen birimlerden bilgi alma yöntemlerine karar vermek,
-
Önerilen çerçevenin yeterliğini onaylamak,
-
İstatistiksel yöntemlerin ve istatistiksel çıkarımların kapsam ve sınırlarına ilişkin olarak istatistikçinin savunma dayanağı olan olasılık modelini onaylamak,
-
Verilerin çizge ve çizelgeler gibi sunum biçimlerinin tasarımını yapmak,
-
Araştırmanın amacı, beceriler, olanaklar, zaman ve maliyet açısından uygun olacak istatistiksel duyarlık ve doğruluk düzeylerine karar vermek,
-
Örneklem için çerçeve hazırlamak,
-
İstatistikçinin betimlediği biçimde örneklemi seçmek,
-
Bunun için araştırma–soruşturma, alan ya da laboratuar çalışanlarının eğitimi-denetimi,
-
Verilerin sayısallaştırılma kuralları ve bu kurallara göre sayısallaştırılarak istatistiksel çözümleme için veri tabanının oluşturulması,
-
Örneklem planının öngördüğü tahmin yöntemleri doğrultusunda verilerin işlenmesi, çizelgeleştirilmesi ve gerekli hesaplamaların yapılması,
ve benzeri işler için
- gerekli düzenlemeleri yapmak,
- yönergelerden her hangi bir sapmayı, istatistikçinin sapmasız bir düzeltme ya da işi yeni baştan ele almak seçeneklerinden birini önermesine olanak vermek üzere, derhal bilgi vermek,
- gerçekleşen işlerin bir kaydını tutmak
gibi, araştırmacının kendi ilgi alanını ilgilendiren konulardadır.
Danışman raporu
-
Araştırmanın, sınırlılıklarını,
-
Araştırmanın amaçlarını,
-
Örneklem veya deney tasarımını,
-
Örneklem çerçevesini,
-
İstatistiksel bilgi toplama sürecini,
-
Verinin özelliklerini,
-
Kayıp gözlemler hakkında bilgi ve yapılan işlemleri,
-
İstatistiksel analiz yöntemlerini,
-
İstatistiksel analiz sonuçlarını,
içerir ve genel olarak araştırmanın istatistiksel güvenilirliğini ortaya koyar.
_________
* Deming, W. Edwards (1964) Principles of Professional Statistical Practice, The Annals of Mathematical Statistics, 1883-1900. 'den kısaltarak Türkçeleştiren Mustafa Y. Ata.
